Ból wybudzający ze snu jest wyjątkowo dokuczliwy, a właśnie najczęściej w nocy pojawiają się skurcze łydek. To nagłe skrócenie i napięcie włókien mięśniowych może trwać parę sekund lub kilka minut, ale ból łydki po skurczu może utrzymywać się nawet kilka dni. Jakie są przyczyny bolesnych skurczy łydek? Kiedy powinny wzbudzić niepokój i jakie są domowe sposoby na skurcze nóg?
Czym są skurcze?
Zdolność do skurczu to jedna z podstawowych funkcji tkanki mięśniowej wpływających na przebieg większości procesów życiowych. Za poruszanie się odpowiedzialne są mięśnie poprzecznie-prążkowane (szkieletowe), a ich kurczenie się możliwe jest dzięki powstawaniu połączeń pomiędzy białkami znajdującymi się w tych mięśniach. Wyróżnia się trzy rodzaje skurczy mięśni szkieletowych1:
- skurcze izotoniczne – zmiana długości mięśnia bez wzrostu jego napięcia;
- skurcze izometryczne – wzrost napięcia bez zmiany długości mięśnia;
- skurcze auksotoniczne – skrócenie długości mięśnia wraz ze wzrostem jego napięcia.
Poruszanie się kończyn i ciała możliwe jest przede wszystkim dzięki skurczom auksotonicznym.
Jednak poza sytuacjami, w których skurcze są pożądane i spełniają określone role, nieoczekiwanie w niektórych częściach ciała, szczególnie w kończynach dolnych, mogą wywołać dolegliwości uniemożliwiające normalne funkcjonowanie, np. silny skurcz łydki.
Co powoduje skurcze nóg?
Bolesne skurcze nóg pojawiają się nagle niezależnie od naszej woli. Gwałtowny skurcz mięśnia jest bardzo silny, co wpływa na odczuwanie dolegliwości. Pojawianie się tego rodzaju skurczy łydek może mieć związek z nieprawidłowościami w funkcji neuronów, przewodzenia impulsów, poważnymi schorzeniami2, ale również błędami żywieniowymi lub trybem życia. Silne skurcze nóg, a szczególnie skurcz w łydkach w nocy, mogą być bardzo dokuczliwe, obniżać jakość snu i stanowić stały czynnik stresogenny.
Poznanie przyczyn i znalezienie sposobu na skurcze nóg może w znaczącym stopniu przyczynić się do poprawy samopoczucia, a często również zdrowia.
Skurcze łydek – przyczyny
Bolesne skurcze łydek to dolegliwość, która może pojawić się w czasie amatorskich ćwiczeń, zawodów sportowych lub w czasie odpoczynku, również u osób niezwiązanych ze sportem albo wręcz stroniących od wysiłku fizycznego. Niezależnie od przyczyn i grup, w których występują skurcze łydek, ich cechą wspólną jest silny, pojawiający się nagle ból. I chociaż czas trwania skurczu trwa zazwyczaj od kilkunastu sekund do kilku minut, ból po skurczu łydki może utrzymywać się przez kilka dni3. Pojawianie się skurczy łydek w nocy jest wyjątkowo dokuczliwe, a to właśnie wtedy występują najczęściej. Około 60 procent dorosłych ludzi doświadczyło nocnych kurczy łydek3. Nie zawsze udaje się ustalić ich dokładne przyczyny, jednak za bolesne skurcze łydki odpowiadają najczęściej4:
- wiek powyżej 50 lat;
- niewystarczające nawodnienie organizmu;
- zaburzenia metaboliczne występujące w przebiegu niektórych chorób, np. cukrzycy, niedoczynności tarczycy, marskości wątroby;
- nieprawidłowe stężenie pierwiastków chemicznych w organizmie (szczególnie wapnia, potasu i magnezu) i inne zaburzenia elektrolitowe;
- niewydolność żylna;
- zaburzenia neurologiczne;
- przemęczenie mięśni;
- długotrwałe siedzenie lub stanie;
- ciąża;
- przyjmowanie niektórych leków (np. statyn, obniżających ciśnienie czy leków stosowanych w obturacyjnej chorobie płuc).
W przypadku częstych skurczy nóg lub drętwienia łydek warto udać się na konsultację do specjalisty, który przeprowadzi odpowiednie badania diagnostyczne. Być może, szczególnie w przypadku wyjątkowo dokuczliwych dolegliwości, konieczne okaże się zażywanie leku na skurcze nóg lub stosowanie miejscowych preparatów wspierających układ żylny np. Diosminex żel.
Sposoby na skurcze łydek
Ponieważ nagłe skurcze mięśniowe mogą być bardzo silne, a długotrwały skurcz łydki może przyczynić się do kilkudniowego, silnego bólu w jej obrębie, warto wiedzieć, co zrobić podczas skurczu łydki, żeby skrócić czas trwania dolegliwości.
Skurcz łydki – co robić?
Aby w miarę szybko uporać się ze skurczem łydki, należy natychmiast zareagować. Najlepszym sposobem jest rozciągnięcie mięśnia poprzez przyciągnięcie grzbietu stopy w stronę kości piszczelowej (palce u nóg w kierunku twarzy). Następnie należy rozmasować mięsień i rozluźnić stopę. Warto również wziąć ciepłą rozluźniającą kąpiel4.
Domowe sposoby na skurcze łydek – profilaktyka
Aby zminimalizować ryzyko wystąpienia skurczu mięśni łydek w przyszłości, można zastosować kilka ogólnych zasad4, m.in.:
- wykonywać ćwiczenia rozciągające, szczególnie przed pójściem do łóżka;
- dbać o odpowiednie nawodnienie organizmu;
- poruszać się w ciągu dnia – robić w pracy przerwy na ćwiczenia stóp i nóg;
- zadbać o wygodne luźne ubranie i buty;
- dbać o zróżnicowaną dietę.
Bibliografia
- Traczyk W., Fizjologia człowieka w zarysie, 74-84, 1989.
- Nicpoń K. W., Bóle mięśniowe i kurcze bolesne w praktyce neurologa, 237-248, 2007.
- Cluett J., Causes of calf pain and treatment options, 2021.
- McMillen M., Nocturnal leg cramps, WebMD, 2020
