Owulacja to moment uwolnienia komórki jajowej gotowej do zapłodnienia. Wszelkie zaburzenia owulacji powodują niemożność ustalenia terminu dni płodnych. Jakie są najczęstsze przyczyny?
Obserwacja cyklu miesiączkowego a owulacja
Umiejętność właściwego określenia terminu wystąpienia owulacji jest podstawową, naturalną metodą zapobiegania ciąży jak również planowania terminu zajścia w ciążę. Wszelkie zaburzenia w funkcjonowaniu regularnego cyklu miesiączkowego, nie tylko powodują dyskomfort kobiety, ale jednocześnie uniemożliwiają dokładne określenie terminu wystąpienia owulacji.
Cykl miesiączkowy kobiety dzieli się na dwie części. Pierwsza z nich rozpoczyna się w pierwszym dniu miesiączki i trwa do dnia owulacji. W tym czasie zmienia się nie tylko poziom hormonów płciowych kobiety, ale również wygląd jej wewnętrznych narządów płciowych. Bezpośrednio po owulacji błona macicy jest cienka, a z czasem przygotowując się do zagnieżdżenia zapłodnionego jajeczka, staje się coraz grubsza. Proces ten regulują trzy podstawowe hormony płciowe, czyli estrogeny, progesteron i hormon folikulotropowy, w wyniku działania których dojrzewają pęcherzyki. Gdy pod wpływem działania hormonów dojdzie do pęknięcia pęcherzyka Graafa, ma miejsce owulacja, czyli uwolnienie jaja z komórki.
Szyjka macicy staje się bardziej rozpulchniona i gotowa na przyjęcie plemników. Bezpośrednio po jajeczkowaniu rozpoczyna się druga faza cyklu, z którą związany jest zwiększony poziom progesteronu będący efektem tworzenia się „ciałka żółtego”. Progesteron powoduje pogrubienie błony śluzowej macicy gotowej na zagnieżdżenie zapłodnionego jaja. Jeśli jednak do zapłodnienia nie dojdzie, komórka jajowa zanika, bądź zostaje wydalona wraz ze złuszczoną błoną śluzową macicy i krwią.
Zmiany cyklu miesiączkowego
Zwykle długość trwania cyklu miesiączkowego przeciętnej kobiety wynosi 28 dni. Nierzadko jednak pod wpływem określonych okoliczności, cykle miesiączkowe są nieregularne i mogą trwać od kilkunastu dni do kilku miesięcy.
Zaburzenia trwania cyklu miesiączkowego są ściśle związane z zaburzonym terminem wystąpienia jajeczkowania. O ile bowiem czas trwania drugiej fazy cyklu jest zawsze stały (najczęściej trwa 14 dni), o tyle czas trwania pierwszej fazy cyklu może być bardzo zróżnicowany.
Zaburzenia czasu trwania cyklu najczęściej mają miejsce w okresie pokwitania jak i przekwitania, co jest naturalną reakcją organizmu na zmiany hormonalne.
Nierzadko jednak zmiany cyklu miesiączkowego i zaburzenia owulacji następują pod wpływem zmiany klimatu, pod wpływem przyjmowanych leków, nadmiernego zmęczenia, długotrwałego stresu a także w efekcie stosowania niewłaściwej diety, ubogiej w składniki odżywcze, witaminy i mikroelementy.
Zaburzenia hormonalne
Wystąpienie owulacji jest efektem działania estrogenów, progesteronu i hormonu folikultropowego. Ich wzajemne relacje warunkują uwolnienie komórki jajowej i wystąpienie owulacji.
Gdy jednak działanie hormonów jest zaburzone, jego bezpośrednim skutkiem jest przedłużenie czasu trwania pierwszej fazy cyklu i związane z tym opóźnienie wystąpienia owulacji. W wyjątkowych sytuacjach zaburzony rytm działania hormonów może spowodować sytuację, w której jajeczkowanie w ogóle nie wystąpi. Mówi się wówczas o cyklach bezowulacyjnych.
Jajniki policystyczne
Przyczyną zaburzeń owulacji może być również schorzenie określane mianem jajników policystycznych. Problem ten dotyczy około 12% kobiet, u których na jajnikach pojawiają się liczne torbiele, czyli pęcherzyki wypełnione płynem.
Leczenie jajników policystycznych polega na przyjmowaniu leków hormonalnych, a w przypadku, gdy nie są one skuteczne, wymagane jest operacyjne usunięcie torbieli.
Inne powody zaburzeń owulacji
Oprócz nieprawidłowości hormonalnych i wystąpienia torbieli na jajnikach, do zaburzeń jajeczkowania może dojść również w efekcie innych czynników zewnętrznych.
Do tego rodzaju czynników zalicza się:
- Nadmierne obciążenie organizmu wysiłkiem fizycznym,
- Długotrwałe obciążenie sytuacjami stresującymi,
- Choroby tarczycy (nadczynność, niedoczynność),
- Zaburzenia metabolizmu (nadwaga, niedowaga, otyłość),
- Choroby nadnerczy (zaburzenia wydzielania kortyzolu i androgenów),
- Niewydolność osi podwzgórze – przysadka,
- Zbyt wysokie stężenie protaktyny, jako efekt nadczynności przysadki lub nowotworu.
